اردبیل لیواسی

هر بیر خالقین تاریخینی اؤیرنمک اوچون بیرینجی نؤبه‌ده اونا عاید قایناقلاری معینلشدیرمک و اؤیرنمک لازیمدیر. بو، آذربایجان تاریخینی اؤیره‌نرکن داها دا اهمیتلی اولور، واجب و قاچیلماز بیر حقیقته چئوریلیر. چونکی:
1-آذربایجان تاریخی- ائله‌جه ده مدنیتی‌نین دیگر جهتلری عنعنه‌وی تاریخچیلیگین، عنعنه‌وی دیلچیلیگین و عنعنه‌وی مدنیت‌شوناسلیغین قوربانی اولموشدور. بو حاقدا بیر آز اطرافلی دانیشاق.
عنعنه‌وی تاریخچیلیک خالقلارین تاریخینه یاددیر، یالنیز ایمپئریلارین و کراللارین تاریخی ایله مشغول اولور. بوتون خالقلاری بو و یا دیگر ایمپئراتورلارین حاکیمیتی آلتیندا اولدوغو اوچون مستقل بیر خالق کیمی گؤرمور. حتی اونون مستقیللیک آتریبوتلارینی بئله انکار ائدیر. اونا دیل ساختالاشدیریر، تاریخ یونور، مدنیت‌سیزلیکده اتهام ائدیر. بونا ائله ایران تاریخچیلیگیندن بیر مثال گتیرک: معلومدور کی، ایراندا بیرینجی حؤکومت مئدیالیلارا (مادلارا) عائددیر. ماراقلیدیر کی، حتی ایرانین (اوخو؛ فارسلارین) دیلچیلیک ادبیاتیندا مئدیالیلار فارس دیللی حساب اولونورلار. هم ده مئدیالیلار زامانجا هخامنیشی‌لردن قاباقدیر. دئمک‌ اگر مئدیالیلار فارسدیرسا اوندا ایران (اوخو؛ فارس) شاهلیغی مئدیادان باشلانمالی و مئدیادان حسابلانمالیدیر. آمما بئله دئییل ایراندا شاهلیق «کوروش»دان حسابلانیر. نیه؟ چونکی مئدیالیلارین فارس اولمادیغینی اونلار بیزدن یاخشی بیلیرلر و اونلاردان زهله‌لری گئدیر.
باشقا بیر مثال: ایرانین اسلامدان قاباقکی تاریخچیلیگینده هخامنیشی‌لره و ساسانی‌لره لازیمی قدر یئر وئریلیر، اشکانی‌لره گلدیکده ایسه سانکی تاریخ تله‌سیر و بئش اون صحیفه ایله کفایتله‌نیر.
2-آذربایجان تاریخینه عاید قایناقلار یا آرخیولرین توز-تورپاغی رفلرینده بوغولموش، یا محو ائدیلمیشدیر. آذربایجان اراضی‌سی (زیرخاکی) تالانچیلارین آمانسیز هجومونا معروض قالاراق سیچانلارین داراشدیغی یئر کیمی دلیک-دئشیک اولموشدور.
3-آذربایجان توپونیم‌لری ده بو پروسئسدن کناردا قالمامیش مدنی سوی‌قیریما معروض قالاراق آدلار ده‌ییشدیریلمیش و ان یاخشی حاللاردا ایسه حرفی ترجمه‌سی وئریلمیشدیر.
بوتون بونلار قایناقلارین نه قدر اهمیتلی اولدوغونو گؤستریر. بو قایناقلاردان بیری ده صفوی دؤورونون سونوندا عثمانلیلارین آذربایجان اراضی‌لرینی اشغال ائتدیگی دؤورده آذربایجان ایالت و سانجاقلارینین آپاریلان قیدیاتیدیر. بونون اوچون اونلار آذربایجانی مختلف سانجاقلارا (لیوالارا) بؤلموش و وئرگی ایشلرینی نظاما سالماق اوچون مفصل تاپو دفترلری حاضیرلامیشلار. بو دفترلرین بیر ایکیسینی چیخماق شرطیله قالانی ایستامبولدا «باش باکانلیق آرخیوینده» ساخلانیلیر. بو لیوالاردان بیری ده اردبیل لیواسیدیر.